Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun; Türkiye’nin, Ukrayna’da yaşananları savaş olarak değerlendirdiğini ve Montrö’yü uygulayacağız açıklaması sonrası Boğazların, Montrö’deki ” Savaş Zamanı Hükümleri” ne uygun olarak Rus ve Ukrayna gemilerine kapatılması gündeme geldi.
Rusya’nın başlattığı askeri operasyon sonrası Ukrayna, Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin 19. maddesi uyarınca savaşın tarafı olan Rusya’nın savaş gemilerinin boğazlardan geçişinin yasaklanmasını talep etmişti.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski’nin önceki gün Erdoğan’la yaptığı görüşmenin ardından Türkiye’nin desteğine teşekkür ederek, “Rus savaş gemilerinin Karadeniz’e geçişinin yasaklanması Ukrayna için çok önemli” açıklamasını yapması, ilk anda boğazların Rus gemilerine kapatıldığı şeklinde yorumlansa da Türkiyeli yetkililer, Ukrayna’nın talebiyle ilgili bir karar verilmediğini bildirmişti. Ukrayna’nın, boğazların Rus gemilerine kapatılması talebiyle ilgili olarak Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, cuma günü, “Uzmanlarımız savaş hali var mı onu çalışıyor. Hukuken kabul edersek bu süreç başlayacak ve gelişmelere göre savaş gemilerinin geçişini sınırlandırabiliriz” ifadelerini kullanmıştı. Türk yetkililerin ilk birkaç gün Rusya’nın saldırısını “savaş” olarak tanımlamaktan kaçınmasına karşın bu tutum dün itibarıyla değişti. İlk olarak Saray Sözcüsü İbrahim Kalın ve Saray İletişim Başkanı Fahrettin Altun, dün, sosyal medya hesapları üzerinden yaptıkları açıklamalarda, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısınından söz ederken “savaş” tanımını kullandı.
Çavuşoğlu’ndan açıklama
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, “Başlangıçta Rusya’nın saldırısı oldu, biz bunu değerlendirdik. Görülüyor ki artık bu bir savaşa dönüştü. Resmen savaş hali var. Bu hüküm, Rusya da Ukrayna da olabilir, savaşın tarafı olan tüm ülkeler için geçerli” dedi. Montrö uyarınca savaşın tarafı olan ülkelerin Karadeniz limanlarına bağlı savaş gemilerinin limanlarına dönebileceğini belirten Çavuşoğlu, “Bir geminin üsse kayıtlı olup olmadığı belli. Suistimalin de olmaması lazım. Üsse gideceğim deyip de Boğaz’dan geçtikten sonra savaşa dahil olmaması lazım. Biz Montrö’nün tüm hükümlerini şeffaf bir şekilde uygulayacağız” dedi.
Montrö’de ‘Savaş Zamanı Hükümleri’
Savaş zamanında, Türkiye savaşan değilse, savaş gemileri 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerde belirtilen koşullarla aynı koşullar içinde, Boğazlar’da tam bir geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) özgürlüğünden yararlanacaklardır. Bununla birlikte, savaşan herhangi bir devletin savaş gemilerinin Boğazlar’dan geçmesi yasak olacaktır; şu kadar ki, iş bu sözleşmenin 25. maddesinin uygulama alanına giren durumlarla, saldırıya uğramış bir devlete, Milletler Cemiyeti Misakı çerçevesi içinde yapılmış, bu Misak’ın 18. maddesi hükümleri uyarınca kütüğe yazılmış (tescil edilmiş) ve yayımlanmış, Türkiye’yi bağlayan bir karşılıklı yardım andlaşması gereğince yapılan yardım durumları bunun dışında kalmaktadır.
Yukarıdaki fıkrada öngörülen kuraldışı durumlarda, 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerde belirtilen kısıtlamalar uygulanamayacaktır.
Yukarıdaki 2. fıkrada konulmuş geçiş yasağına karşın, Karadeniz’e kıyıdaş olan ya da olmayan savaşan devletlere ait olup da bağlama limanlarından ayrılmış bulunan savaş gemileri, bu limanlara dönebilirler.
Savaşan devletlerin savaş gemilerinin Boğazlar’da herhangi bir elkoymaya girişmeleri, denetleme (ziyaret) hakkı uygulamaları ve başka herhangi bir düşmanca eylemde bulunmaları yasaktır.
