Hapishanelerde tek tip elbise uygulamasına karşı 29 kurumun bir araya gelerek Ankara’da oluşturduğu Tek Tip Karşıtı İnisiyatifi, İnsan Hakları Derneği (İHD) Ankara Şube binasında tutuklu ailelerle bir araya geldi.
Özgürlükçü Hukukçular Platformu (ÖHP) üyesi Gulan Çağın Kaleli, tek tip kıyafetin dünyada ve Türkiye’deki tarihsel geçmişi hakkında bilgi vererek, uygulamaya karşı mücadele etmede ortak platformun önemine dikkat çekti.
Kaleli, uygulamanın ilk defa 15 Temmuz askeri darbe girişiminin yıldönümünde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan tarafından dile getirildiğini, akabinde iktidar partisinin söylemleriyle devam ettiğini, son olarak da çıkarılan 696 sayılı KHK ile somutlaştırıldığını belirtti.
‘UYGULAMA OSMANLI’DAN BU YANA GÜNDEMDE’
Uygulamanın çok daha eski bir tarihi olduğunu, Osmanlı dönemine dayandığını kaydeden Kaleli, 1902 yılında bir tezkereye ek yapıldığını ve 1916 yılında yayınlanan Nizanname’de tutukluların ıslahı, firarların engellenmesi, hükümlü ve tutukluların ayırt edilebilmesi için bir düzenleme öngörüldüğünü; ancak dönemin ekonomik koşullarından kaynaklı faaliyete geçemediğini söyledi. Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra aynı gerekçelerle 1950’li yıllarda uygulamanın yeniden gündeme geldiğini ifade eden Kaleli, son olarak 12 Eylül 1980 askeri darbe döneminde hayata geçtiğini belirtti. 12 Eylül’de tek tip kıyafete karşı tutuklu ve hükümlülerin direnişlerinin olduğunu ve 1988’de kaldırıldığını dile getiren Kaleli, dünyada da örnekleri olduğunu söyledi.
‘ADİL YARGILANMA YOK’
Kaleli, özellikle, Türkiye’nin ABD’den verdiği örnek olan Guantanamo’nun bir cezaevi değil, toplama kampı olduğunu ve işkencenin saklanabilmesi için oluşturulan bir cezaevi olduğunu ifade etti. Yapılan araştırmalarda tek tip kıyafet uygulaması olan birçok cezaevinde çok sayıda intihar vakasının meydana geldiğini vurgulayan Kaleli, Hollanda örneğine dikkat çekti. Hollanda’da adil yargılanma ilkesinin mümkün olduğunca uygulandığını söyleyen Kaleli, “2017 yılında Adalet Bakanlığı tarafından 174 yeni hapishane yapıldığı ilan edilirken, Hollanda ise 6 cezaevini kapatarak, binalarını Norveç’e kiraladığını duyurmuştu. Bununla Avrupa ile aramızdaki adil yargılanma farkını görebiliriz” dedi.
Uygulamanın adil yargılanma hakkına ve masumiyet karinesine aykırı olduğunu kaydeden Kaleli, tutukluların kıyafeti giymediği takdirde çeşitli yaptırımlara maruz bırakılacağını ve bunun da adil yargılama önündeki en büyük hak ihlali olduğunu belirtti. Kaleli, şöyle devam etti: “Mahkemeye gidilmediği takdirde zorla getirilme çıkarılacak ve tutuklulara kıyafet zorla giydirilmeye çalışılacak. Bu, beraberinde fiziksel işkenceyi getirecek. Hali hazırda fiziksel işkence olmasa dahi tutuklu hakim karşısına o kıyafetle çıktığında kendini baskı altında hissedecek ve bu da beraberinde psikolojik şiddeti doğuracak” diye konuştu.
OHAL ile birlikte, “OHAL’deyiz belli tedbirleri almak zorundayız” algısının yaratılmaya çalışıldığını ifade eden Kaleli, hükümetin KHK ile kanun değişikliği yaptığını ve dolayısıyla OHAL kalksa da tek tip kıyafetin devam edecek bir uygulama olduğunu söyledi.
Tek tip kıyafetin adım adım uygulanmaya konulduğuna dikkat çeken Kaleli, ilk önceleri haki ve lacivert renk kıyafetlerin alınmadığını; ancak şimdilerde ise birçok cezaevinde, mavi, kahverengi, yeşil renkleri ve tonlarının dahi alınmadığını duyduklarını söyledi. Bununla her geçen gün renk skalasının daraltılarak, cezaevi içinde de tek tipleşmeye gidildiğine dikkat çeken Kaleli, “Ara ara bizde tartışıyoruz, acaba tek tip gündemden mi kalkıyor diye; ancak aslında kalkmıyor, yavaş yavaş uygulamaya konuluyor. İlk bahane Hero tişörtü oldu. İlk önce yazılı kıyafetleri, sonraki hamlede üzerinde baskı olan kıyafetler toplandı, bir sonrakinde ise renkler daraltıldı. Bugün ise tek tipi tartışıyoruz. Bu yüzden ortak bir mücadele sahasının oluşturulması gerekiyor. Biz bunun en büyük acısını 12 Eylül’de gördük. O yüzden bugün toplumun tüm kesimlerinin ailelerin, hukukçuların ve sağlıkçıların hep birlikte mücadele etmesi gerekiyor” dedi.
Kaynak: ETHA
